Şavşat Kalesi Tarihe Işık Tutmaya Başladı

Şavşat’ta Kültür ve Turizm Bakanlığı Tarafından Bakanlar Kurulu Kararı İle Yapılan Arkeolojik Kazı 7. Yılında da Devam Etti.

Şavşat’ta bulunan Şavşat Kalesi eski adıyla Satlel Kalesi’ndeki kazı çalışması Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Osman Aytekin başkanlığındaki 10 kişilik ekip tarafından yürütülüyor. Kazı çalışmalarına, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Osman Aytekin, Pamukkale Üniversitesi Öğretim Üyesi Yard.Doç.Dr. Turgay Beyaz, Restoratör-Koservatör kazı üyesi Aslan Çakır, Sanat Tarihçisi Seramikçi kazı üyesi Melih Yardımcı, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi sanat Tarihçisi Araştırma Görevlisi Tahsin Korkut ve bazı öğrenci gurupları katıldı.

Yapılan yüzey araştırmalarında Şavşat Kalesi’nin Orta Çağ dönemine ait olduğu belirlendi. Çalışmaların devamında ise Şavşat Kalesi’nin daha eski, Bizans ve Roma dönemlerine ait zamanlarda da kullanılıp kullanılmadığı araştırılacak Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Osman Aytekin yaptığı açıklamada Şavşat kalesi ve kazı çalışmaları ile ilgili bilgiler verdi. Osman Aytekin kalede yaptığı açıklamada; “ 2007 Yılından beri Kültür ve Turizm Bakanlığı izin ve destekleri ile Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi adına çeşitli üniversitelerden oluşan bilim adamları ve heyetle çalışmalarımızı sürdürüyoruz.” dedi. Önce Koruma Sonra Onarım Yapılan çalışmalar soncunda onarımının da yapılacağını belirten Osman Aytekin; “Bu sene ağırlıklı olarak kazı sonucu ortaya çıkan yapı temellerinin taş duvar temellerinin konservasyonunu (Koruma) amaçlıyoruz. Konservasyon resterasyon öncesi Bakanlığımız tarafından da mutlaka uygulanması gereken bir olgudur. Konservasyon her ustanın ev her kişinin yapabileceği bir iş değil. Burada kullanılan malzemelerin tanınması ve analizlerinin yapılması lazım. Biz bu harç analizlerini İstanbul’da Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı laboratuvarlar da yaptırdık. Ondan sonra oluşan oranlar dikkate alınarak bu kalenin restorasyonunu yaparken orijinal malzemeler kullanılacak ve aslına tamamen uygun olacaktır” dedi.

Kazıdan Çıkan Eserler Artvin’de Müze Olmadığı İçin Rize Müzesinde Sergileniyor. Kalenin tarihi ile ilgili bilgi veren Osman Aytekin; “Taşınır ve taşınmaz kültür varlıkları ile biz bu tarihlemeyi yapabiliyoruz. Taşınır kültür varlıkları bugüne kadar çok sayıda sırlı ve sırsız çok sayıda seramik ortaya çıktı. Bunun yanında altın ve gümüş sikkeler çıktı. Bunlar bizim için çok önemli veriler. Ayrıca bir Arapça yazı parçası çıktı. Bu yazının devamı olan kısmını bulmaya çalışıyoruz. Bunlar dönem sonunda Artvin’de müzemiz olmadığı için Rize müzesine teslim edilmekte ve Rize Müzesinin envanterinde sergiye çıkmış bulunmaktadır. Şavşat Kalesi Uluslararası Sempozyumda Burada çıkan seramiklerin bir bölümünün burada üretildiğini bir bölümünün ise Anadolu’nun çeşitli yerlerinde ve yurt dışından gelen malzemeler olduğunu ortaya koyduklarını ifade eden Osman Aytekin; “ Değişik üniversitelerden öğretim üyeleri kendi branşları ile ilgili konularda bizlere rapor ediyorlar. Bizlerde bu çalışmalarımızı Kültür ve Turizm Bakanlığına çalışmalarımızda neler elde ettiğimizi belirtiyoruz. Her yıl Kültür ve Turizm Bakanlığımız tarafından Uluslararası olarak düzenlenen kazı, araştırma ve arkeometri sempozyumunda bizde Şavşat Kalesini anlatıyoruz.” dedi.

Kalede Mahzenler, Eczane, Seramikler Altın ve Gümüşler Bulundu. 7 yıldır devam eden kazının 3 yıl daha süreceğini söyleyen Osman Aytekin; “ Burası, içerisi taş, ağaç ve dikenliklerle doluydu ve kesinlikle gezilmiyordu. Bizler 7 yıldır yapmış olduğumuz bu çalışmalarda burasını gezilebilir görülebilir bir hale getirdikten sonra tarihi ve daha değişik konularda bilgi sahibi olduk. Burada 4 bin metre kare alanda yaptığımız çalışmalarda birçok yapı kalıntıları çıktı. Burada şarap mahzenleri çıktı, içerisinde o döneme ait küpler var. Yine Gürcistan’daki Arkeolog arkadaşlarla yapmış olduğumuz diyaloglarda ortaya çıktığı gibi bir bölümünde eczane olarak kullanıldığını tespit ettik. Orta Çağ döneminde eczane olarak kullanılan bu bölümde ilaçların korunması içinde bölümler yapmışlar. Bunların bir kısmı bozulmuş ama bir kısmı da ayakta. Yine en önemlisi de su sarnıcı içerisi taş ve toprak dolguluydu. Kilise (Şapel) yıkılmış durumdaydı yanında bulunan hamam tanımsız durumdaydı. Bunları tanımlı hale getirdik. Biz 3 yıl daha kazıya devam edeceğiz. Ondan sonrada burası köklü bir restorasyona tabi olacak. Restorasyon sonrasında da yerli ve yabancı turistler bölgeye gelerek bin yıl öncesinden bölgenin mimari yapısının nasıl geliştiği konusunda önemli fikirleri olacak. Kale Artvin Ardahan karayolunun hemen yanında ve Şavşat şehir merkezine sadece 3 kilometre mesafede 950 metre rakımda, toplam büyüklüğü 12 bin metre kare, iç büyüklüğü ise 4 bin metrekare sur içi bir alandan oluşuyor.” ifadelerine yer verdi.

 Bagratlıdan-Osmanlıya Sonra Ruslara ve Sonunda Taş Ustaları ve Definecilere Şavşat kalesinde 7 yıldır kazı çalışması yapıldığını ve son yıllarda çok önemli ölçüde korunduğunu ifade eden Osman Aytekin önceki yıllarda kalenin Taş ustaları ve defineciler tarafından tahrip edildiğine vurgu yaptı. Son 7 yıldır hiçbir yabancı ve usulsüz bir çalışma yapan elin değmediğini vurgulayan Osman Aytekin; “Bu kalede bir beyin ailesi askerleri ve yöneticiler kalıyor. Orta Çağ döneminde bölgede egemen olan Bagratlı Gürcü beyinin oturduğunu biliyoruz. 16. yy da Osmanlı egemenliğine geçiyor. Bu beyler daha sonra İslamiyet’i kabul ediyor. İç işlerinde serbest dış işlerinde Osmanlıya bağlı olarak 1850 li yıllara kadar yönetimde kalıyorlar. 1878 de bölge Rusların egemenliğine geçince kale kullanılmaz ve kendi halinde bir yer durumuna geliyor. Bu durum 1987 ye kadar terkedilmiş durumda kalırken bir taraftan ilçede taş ihtiyacı duyan ustalar tarafından buradan kolayca temin ediliyor, sökülerek götürülmüş. Bir taraftan da defineciler burada çalışarak burasını delik deşik etmişler” dedi.

Aslına Uygun Restorasyon Yapılacak Yapılan kazı çalışmalarına kazı üyesi olarak katılan Restoratör-Konservatör Aslan Çakır yapmış olduğu çalışmalarla ilgili olarak; “Şavşat kalesi ile ilgili elimizde bir takım harç analizleri var sıva analizleri var. Bu analizlerde orijinalinde ne varsa ne kullanıldıysa bizde aynı şekilde yapmaya çalışıyoruz. Duvarlar, duvarların ölçü sistemleri, harçlar, sıvalar, taşlar kısaca her şey orijinaline uygun bir şekilde yapılacak. Asıl amacımız var olan eseri korumak. Onarmak sonraki amacımız olacak. Şu anda var olan eseri korumak için sağlamlaştırma yapıyoruz. Kalede Onarmak sonraki aşama” dedi.

Pamukkale Üniversitesinden bu çalışmalara katılan Jeolog Yardımcı Doç.Dr. Turgay Beyaz’da kendi alanı ile ilgili yapmış olduğu açıklamada; “Bende burasını jeolojik yapısı ve yapı malzemeleri konusunda inceliyorum. Burada ki malzemeler civarda bulunan kayalardan toplanmış. Dere yatağı malzemeleri var. Ama taşlar sağlam kayalardan seçilmiş. Özellikle volkanik malzeme kullanılmış. Ağırlıklı olarak bazalt var, Riyalit, dasit ve andezit karışımı kaya parçaları burada kullanılmış. Sağlam olması açısından da büyük bir önem arz ediyor. Uzun zaman ayakta kalmasını sağlamış. Çeşitli saldırılarda parçalar dağılsa dahi kırılmamış ve kolay dağılmamış durumda. Kullanılan harç malzemesi Gürcü mimarisinin kendine has özellikleri olan harç ve uzun süre kendi dayanımını koruyan bir malzeme kullanılmış. Mevcut bulunan özelliklere göre de restorasyonda kullanılacak karışım bu şekilde hazırlanacak. Şu an konservasyon sırasında da buranın korunması için bu malzeme kullanılmış oldu.” dedi.

Sanat Tarihçisi Melih Yardımcı’da yapılan kazı çalışmaları sonrası buradan çıkan malzemelerin ve tarihi eserlerin nasıl aslına uygun çizimlerinin yapıldığını ölçümlerinin nasıl yapıldığını da göstererek çeşitli bilgiler verdi. Kaleyi gezmeye gelen Turizm Şirketi elemanları da kaleyi beğendiklerini ve mutlaka gezilip görülmesi gereken bir yer olduğunu ifade ederek; “Bizler Turizm rehberleriyiz. Bu kalede çok önemli çalışmalar yapılmış. Artık gezi programlarımıza bu kaleyi de alacağız. Şavşat kalesini anlatacağız. Şavşat kalesi bu bölge için çok önemli.” dedi.

Şavşatlı Gençlerden İlginç Sözler

Kalenin koruma amaçlı kullanılacak kumunu yaklaşık olarak 500 metre sırtları ile çekmeye çalışan Şavşatlı gençlerden ilginç sözler söylediler. Sırtlarında kum ile ter içinde kalan Şavşatlı gençlerden Ergin Eremciler ve Kenan Eremciler yokuş yukarı sırtlarında kum ile “Bu kale bizim yüz akımızdır. Kale Şavşat’ımızın gururu olacaktır. Buraya kum taşımamız parayla pulla değerlendirilemez. Bu kadar yokuş yukarı millet boş çıkamazken bizler kum torbası sırtımızda çıkıyoruz. Her şey Şavşat için Her şey Şavşat’ın tarihine ve geleceğine ışık tutacak Şavşat Kalesi için.” dediler.

Şavşat Kalesinde yapılan kazı çalışmalarına katılan ekibin konaklaması konusunda yardımcı olan İlçe Milli Eğitim Müdürü Nedim Topsakal, Halk Eğitim Müdürü İsa Yılmaz ve Samsun Ticaret Meslek Lisesi Müdürü Şahimerdan Demiray Şavşat kalesini gezerek kale hakkında bilgiler aldılar.